ابوالفتح عمربن ابراهیم مشهور به خیام، ریاضیدان ، فیلسوف ، منجم ، شاعر و یکی از بزرگترین دانشمندان و از مفاخر ملی ایران است که در سال 439 هـ ق در نیشابور متولد و در سال 517 هـ ق دار فانی را وداع گفت .
عطار در سال 540 هـ ق در قریه کدکن از توابع نیشابور قدیم پا به عرصه وجود نهاد . شیخ عطار از نظر کثرت آثار ادبی و عرفانی در شمار پرکارترین مشاهیر ایران زمین به شمار می رود . تذکره الاولیاء ، منطق الطیر ، الهی نامه ، اسرارنامه و بسیاری از آثار منحصر به فرد دیگر از جمله تألیفات اوست . عطار نیشابوری در سال 618 هـ ق در حمله وحشیانه مغول به شهادت رسید .
کمال الملک یکی از استادان برجسته و مطرح نقاش ایران بود که در دوره قاجار (تولد سال 1224 هجری شمسی) می زیست . یکی از اقدامات وی تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه در تهران بود ، وی در طول زندگی خود حدود 170 تابلو نقاشی را به تصویر کشید از جمله آثار وی می توان اشاره به تالار آیینه ، زرگر بغدادی ، فالگیریهودی و مرد مصری کرد. ایشان در سال 1307 به حسین آباد نیشابور آمد و تا آخر عمر خود در آنجا ماندگار شد و سرانجام در سال 1319 هجری شمسی به دیار باقی شتافت و در جوار فریدالدین عطار به خاک سپرده شد .
در حدود10 کیلومتری جنوب نیشابور در کنار جاده منتهی به کاشمر در میان قبرستان قدیمی دو بنای آجری به فاصله کمی از یکدیگر با ساختار و اندازه متفاوت قرار دارند . ویژگی های معماری موید انتساب گنبد بزرگ به دوران سلجوقی و گنبد کوچک به عصر ایلخانی است .
سایت موزه شادیاخ تا اوایل قرن سوم هجری قمری باغی بوده واقع در غرب شهر کهن نیشابور که خارج از آن قرار داشت . در دوره های بعد نیز مورد توجه حکمرانان و سلاطین قرار گرفته است . محوطه این سایت موزه بالغ بر 36 هکتار است که بیش از 2 هزار مترمربع آن کاوش و صدها اثر تاریخی در آن کشف شده است . شادیاخ به عنوان یک موزه ی روباز و صحرایی می تواند به عنوان یکی از مراکز مهم گردشگری نیشابور می باشد که در 300 متری ضلع غربی آرامگاه عطار واقع گردیده است .
این مسجد یکی از بناهای با ارزش دوره ی تیموری است که به سال 899 هـ ق توسط پهلوان علی کرخی ساخته شد . این مسجد 2 ایوانی، دارای سه مدخل ورودی و خروجی است که در سمت شمال ، شرق و غرب مسجد قرار دارند و مسجد را به محلات قدیمی شهر ارتباط می دهند .
بازار سرپوشیده در دوره صفویه ساخته شده و در خیابان امام واقع شده است و دارای راسته بازار ، سراها و چهارسوق ، تیمچه و حمام های متعددی است . در بازار سرپوش حجره های مشاغل سنتی و بومی از قبیل فرش فروشی ، رویگری ، مسگری، رنگرزی ، پارچه فروشی و غیره مشاهده می گردد .
کاروانسرای شاه عباسی
قدمت این بنا مربوط به دوره ی صفویه می باشد . هم اکنون کاروانسرای مزبور به عنوان مرکز عرضه صنایع دستی نیشابور مورد استفاده قرار می گیرد . ضمن اینکه موزه ی باستان شناسی و موزه ی حیات وحش نیشابور نیز یکی از دیگر بخش های جالب این مجموعه است .
محمدبن زیدبن علی بن الحسین(ع) از نوادگان امام سجاد(ع) در نیشابور به فرمان خلیفه عباسی در سال 200 هجری قمری به شهادت رسید وسپس پیکر پاکش سوزانده شد .امامزاده ابراهیم که شجره آن بزرگوار به امام کاظم می رسد نیز در کنار ایشان است. آرامگاه این امامزادگان در مجاورت مرقد شاعر نامی ایران خیام نیشابوری قرار دارد .
ایشان از متکلمان و متفکران بزرگ شیعه و از مشعل داران فقه جعفری در خراسان بود که امامت و ولایت ائمه بزرگوار امام محمدتقی(ع) و امام علی النقی و امام حسن عسگری را درک نمود . وی به سال 261 هـ ق وفات نمود و در هنگام حیات 180 کتاب در موضوعات مختلف به رشته تحریر درآورد که حدود 48 عنوان از آثار مکتوب ایشان موجود می باشد.
این دهکده و مسجد در ایران و جهان منحصر به فرد می باشد. در ساخت این مجموعه حدود 13 تن از انواع چوبهای صنعتی به کار رفته و کاملاً با تکنیک ها و استانداردهای روز جهان مطابقت دارد ، بطوری که با وجود سازه چوبی در مقابل زلزله هایی با قدرت 7 تا 8 درجه در مقیاس ریشتر مقاومت دارد و در صورت مراقبت از آن تا صدها سال سالم باقی خواهد ماند . مسجد چوبین با زیربنای 200 متر دارای دو مناره به ارتفاع 13 متر شامل کتابخانه ، موزه ، رستوران ، آلاچیق ، نانوایی ، آشپزخانه ، وضوخانه و سوییت می باشد.